Η αναγωγή της ανταγωνιστικότητας σε βασικό αξίωμα επιβίωσης των επιχειρήσεων και των ατόμων, όπως και η εκρηκτική ανάπτυξη των αγορών σε παγκόσμια κλίμακα, η λατρεία του χρήματος, o πολλαπλασιασμός και η επαύξηση των ασυμμετριών («asymmeries») στο πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο, αποτελούν μερικούς από τους παράγοντες που συντελούν στη δημιουργία του φαινομένου του οργανωμένου εγκλήματος και της στενά συνδεόμενης με αυτό διαφθοράς (Ράικος, 2005).
Η διαφθορά αποτελεί παθολογικό σύμπτωμα του νομικού συστήματος, της οικονομικής διαχείρισης, της διανομής των αγαθών και υπηρεσιών, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, και της άσκησης πολιτικής σε μία κοινωνία και συνδέεται στενά με το οικονομικό και δη το οργανωμένο έγκλημα, το οποίο για την απόκτηση πολιτικής εξουσίας και επιρροής προκειμένου να επιτύχει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τους σκοπούς του, έχει αναγάγει τη διαφθορά σε βασικό του όπλο ανατρέποντας σε πολλές περιπτώσεις τις όποιες επιτυχίες στην καταπολέμηση του (Ράικος, 2005).
Το οργανωμένο έγκλημα και κυρίως το υπερεθνικό, απευθύνεται κυρίως σε υψηλά κλιμάκια της εξουσίας και του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, καθόσον τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι πολύ μεγάλα και επιπλέον έχει την τάση να αποσκοπεί στην υποκατάσταση της κρατικής κυριαρχίας και βούλησης από την αντίστοιχη εγκληματική ( Λίβος, 2000).
Όσον αφορά, ειδικότερα, τη σχέση της με το οργανωμένο έγκλημα, η διαφθορά αποτελεί ένα από τα πρόσφορα μέσα που χρησιμοποιεί το τελευταίο για να εξασφαλίσει την σιωπή, τη σιγή και την ανοχή των δημοσίων λειτουργών και υπαλλήλων, και επομένως την μη νόμιμη άσκηση των καθηκόντων τους, είτε αυτό εκδηλώνεται με πράξεις είτε με παραλείψεις στο πεδίο άσκησης της διοικητικής δράσης. Το οργανωμένο έγκλημα, όπως και άλλες μορφές εγκληματικής δράσης (λ.χ οικονομικό έγκλημα) χρησιμοποιεί ως μέθοδο εκμαυλισμού των κρατικών (διοικητικών) οργάνων, τη διαφθορά, δηλαδή την εξαγορά, τις αθέμιτες παροχές, την εύνοια κλπ., και μέσω αυτών επιχειρεί την «άλωση των φρουρίων της νομιμότητας», την περιχαράκωση και στεγανοποίηση της παράνομης δράσης του απέναντι σε οποιονδήποτε κίνδυνο αποκάλυψης ή διωγμού των προσώπων που μετέχουν σε αυτή και ανίχνευσης ή εξάρθρωσης του δικτύου της.
Το οργανωμένο έγκλημα διαθέτει την ικανότητα να κινείται στον «πυρήνα της ρυθμιστικής κρατικής παρέμβασης», την οποία υπονομεύει και διαβρώνει, είναι δε γενική παραδοχή σήμερα ότι έχουν διαμορφωθεί ισχυροί δεσμοί μεταξύ παράνομων κυκλωμάτων (εμπορίας όπλων και ναρκωτικών, αρχαιοκαπηλίας, λαθρομετανάστευσης, σωματεμπορίας κλπ.) με διάφορα κέντρα εξουσίας, ώστε να εξασφαλίζεται η ανοχή ή ακόμη και η προστασία εκ μέρους των επίορκων δημοσίων λειτουργών και υπαλλήλων, που κατέχουν θέσεις-κλειδιά στον κρατικό μηχανισμό, «πράγμα που αποτελεί και το κύριο χαρακτηριστικό του οργανωμένου εγκλήματος. Το πόσο επικίνδυνο είναι αυτό για τη λειτουργία του Κράτους, και εν προκειμένω της ίδιας της Δημόσιας Διοίκησης, το ποια εκτροπή συνιστά από την αρχή της νομιμότητας της δράσης αυτής, είτε υπό την κλασσική είτε υπό την δυναμική έννοια της τελευταίας, μπορεί να εκτιμηθεί, από την ανωτέρω σκοπιά, μέσω του παραστατικού παραδείγματος του τελωνειακού υπαλλήλου, ο οποίος πληρώνεται με «πάγια αντιμισθία» από την εγκληματική οργάνωση για να «κάνει τα στραβά μάτια», προκειμένου να εισάγονται ως μεταχειρισμένα κλοπιμαία αυτοκίνητα (Ράικος, 2005).
Σύμφωνα με τις αναφορές που εξειδικεύονται ανάμεσα στο οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά (με πεδίο αναφοράς τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ,τις ΗΠΑ τη Ρωσσία και τα δυτικά Βαλκάνια) η Διαφθορά θεωρείται ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του οργανωμένου εγκλήματος που το διαχωρίζει από τις άλλες σύνθετες οργανώσεις και συναντάται στους κάτωθι τομείς:
- Δικαστική διαφθορά και οργανωμένο εγκλημα
Σύμφωνα με την Διεθνή Διαφάνεια (2007,2007α) και το Ευρωβαρόμετρο (2006,2008) έρευνες δείχνουν ότι τα επίπεδα της δικαστικής διαφθοράς στην Ε.Ε είναι χαμηλότερα σε σχέση με την αντίληψη που υπάρχει για την πολιτική .Οι περισσότερες αναφορές για την δικαστική διαφθορά στην Ε.Ε εστιάζουν στην δικαστική ανεξαρτησία και τις πολιτικές επιρροές..
Σε αντίθεση με την Ιταλία που οι πολιτικοί διαμεσολαβούν με ποικίλους τρόπους (παρέχοντας τους ευρύ φάσμα εξυπηρετήσεων συμπεριλαμβανομένων υψηλών ποσών για εξωδικαστικές συμφωνίες και στηρίζοντας την καριέρα συγκεκριμένων δικαστών) ανάμεσα στο οργανωμένο έγκλημα και στη δικαιοσύνη, στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη οι αναφορές προβάλουν στοχεία άμεσης επίδρασης του οργανωμένου εγκλήματος στη δικαιοσύνη.
- Πολιτική διαφθορά και οργανωμένο έγκλημα
Στην Ευρώπη, η Ιταλία αποτέλεσε το παράδειγμα εμπλοκής Ογανωμένου Εκλήματος και πολιτικής με αφορμή την εμπλοκή του Πρώην Πρωθυπουργού Giulio Andreotti που κατηγορήθηκε ότι προστάτευε τα συμφέροντα της Cosa Nostra παρεμβαίνοντας στο να στήνει δίκες σε μερικούς από τους ηγέτες της, με αντάλλαγμα στην στήριξη του από την οργάνωση στις εκλογές.
- Διαφθορά στο χώρο της Αστυνομίας.
Η βιβλιογραφία στο συγκεκριμένο θέμα είναι εκτενής, αλλά χωρίς να εστιάζει στο οργανωμένο έγκλημα.. Στην ουσία πολλά από τα θέματα που αναλύονται στη βιβλιογραφία σχετίζονται με το οργανωμένο έγκλημα καθόσον αφορούν την παράνομη αγορά (π.χ ναρκωτικά,πορνεία κ.λ.π)Λόγοι διαφθοράς στο συγκεκριμένο χώρο είναι α) η παροχή προστασίας β) η αστυνομική προστασία από παράνομες ενέργειες προκειμένου να διασφαλίσουν τις συνεχείς επιχειρήσεις τους γ)η υπονόμευση της ποινικής ανάκρισης και διαδικασίας «FIX» και δ) οι άμεσες εγκληματικές ενέργειες.
- Διαφθορά στο στρατό
Η διαφθορά στο στρατό δεν είναι σπάνιο φαινόμενο.Στην Δυτική Ευρώπη και στην πρώην Σοβιετική ένωση τη δεκαετία του 1990 σημειώθηκε λαθρεμπόριο όπλων και κλοπή στρατιωτικού υλικού με τη στήριξη διεφθαρμένου στρατιωτικού προσωπικού.Επίσης στις ΗΠΑ το FBΙ(2009)είχε εγείρει ανησυχίες για την αύξηση μελών συμμοριών που εμπλέκονται στα ναρκωτικά και το λαθρεμπόριο όπλων.
- Διαφθορά στις φυλακές
Άλλο πεδίο δράσης του οργανωμένου εγκλήματος είναι η διοικηση των φυλακών για τους κάτωθι λόγους:
α)για τη συνεχή διενέργεια εγκληματικών ενεργειών
β)για τον επηρεασμό της διαξαγωγής των δικών είτε μέσω εκβιασμών είτε με την εξάλειψη στοιχείων ή μαρτύρων.
γ)για σχεδίαση αποδράσεων
δ)για εισαγωγή ναρκωτικών
Επίσης άλλοι λόγοι διαφθοράς των δεσμοφυλάκων είναι η χρήση κινητού από τους κρατουμένους και ο εφοδιασμός με ναρκωτικά των φυλακών απο το οργανωμένο έγκλημα .
- Διοικητική Διαφθορά και οργανωμένο έγκλημα
Πολλοί κλάδοι της της δημόσιας διοικησης είναι υπεύθυνοι για τον έλεγχο των οικονομικών δραστηριοτήτων όπου το οργανωμένο έγκλημα παρεισφρύει:
α)Διεφθαρμένοι δημόσιοι υπάλληλοι εκδίδουν άδειες εξαγωγής όπλων σε λαθρεμπόρους όπλων.
β)Υπάλληλοι μουσείων εμπλέκονται σε εμπορικές συναλλαγές με κλεμμένα έργα τέχνης.
γ)Επιδοτήτησεις της Ε.Ε.
Ένα παράδειγμα διοικητικής διαφθοράς σχετίζεται επίσης με την αποψίλωση δασών και την παράνομη υλοτομία.
- Διαφθορά στον ιδιωτικό τομέα
Στην περίπτωση αυτή υπάρχουν δύο ενδεχόμενα:
1)Eταιρείες θύματα της διαφθοράς και
2)Εταιρείες ως δράστες
Η Αρχή Διαφάνειας εξηγεί πως αυτά τα δύο σχετίζονται. Σε περιπτώσεις «ρυθμιστικής και πολιτικής σύλληψης οι συμπαιγνίες και τα καρτέλ των εταιρειών, συχνά χρησιμοποιούν τη διαφθορά για να κερδίσουν από τα δημόσια κονδύλια ή να στρεβλώσουν τις αγορές προς ίδιον όφελος. Παρόμοια, στην εμπορική δωροδοκία μια εταιρεία μπορεί να δωροδοκήσει εκπροσώπουε άλης εταιρείας και να κερδίσει προμηθεύοντας αγαθά και υπηρεσίες σε υψηλότερες από τις συνηθισμένες τιμές. Τέλος διεφθαρμένοι υπάλληλοι της εταιρείας μπορούν να την εξαπατήσουν προς ίδιον όφελος (Gounev & Bezlo, 2010).
TO ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Από την έρευνα της πρόσφατης νομολογίας προκύπτει ότι στην Ελλάδα έδρασαν και εγκληματικές ομάδες αποτελούμενες από Έλληνες, Αλβανούς, Ρώσους, Τούρκους, Ρουμάνους, Βούλγαρους και σε πολύ μικρότερη κλίμακα από άτομα που ανήκαν σε άλλες εθνικότητες. Κάθε ομάδα, συνήθως, είχε μέλη της που ανήκαν στην ίδια εθνικότητα ή και Έλληνες. Οι ομάδες αυτές ήσαν, κατά κανόνα, ολιγομελείς (από 2 έως 10 άτομα), με ασαφή ιεραρχία, κάτω όμως από αρχηγό. Επιχείρησαν να διαμορφώσουν σταθερές δομές και επιχειρησιακές τακτικές οργανωμένου εγκλήματος.
Οι κύριοι τομείς στους οποίους εκδηλώθηκε οργανωμένη εγκληματική δράση στην Ελλάδα είναι οι εξής:
1) Η παροχή προστασίας έναντι αμοιβής σε επιχειρήσεις ιδίως νυκτερινών κέντρων.
2) Ανθρωποκτονίες (συμβόλαια θανάτου).
3) Εκμετάλλευση ανηλίκων επαιτών (κυρίως Αλβανών).
4)Κλοπές αυτοκινήτων με σκοπό την παραποίηση των στοιχείων τους
και διάθεσή τους στη συνέχεια.
5) Η εκμετάλλευση γυναικών (πορνεία).
6)Η λαθρομετανάστευση (κυρίως η μεταφορά, εφοδιασμός με πλαστά
ταξιδιωτικά έγγραφα και προώθηση αλλοδαπών σε άλλες Ευρωπαϊκές
Χώρες).
7) Η διακίνηση (εισαγωγή, μεταφορά, πώληση κ.λπ.) ναρκωτικών.
Η παραπάνω κατάταξη έγινε με μόνο κριτήριο το βαθμό οργάνωσης που εμφάνισε η κάθε εγκληματική δραστηριότητα στη χώρα μας και όχι την επικινδυνότητα της συμπεριφοράς αυτής (Ζαχαρής , 2005) (Καράμπελα, 2000)
Η σύνδεση του οργανωμένου εγκλήματος με τη διαφθορά δεν αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης στην περίπτωση της Ελλάδος με μερικές μόνο εξαιρέσεις. Προκύπτει ωστόσο ερευνητικά, ότι οι εγκληματικές οργανώσεις στην Ελλάδα χρησιμοποιούν διασυνδεσεις με εκπροσώπους της ποινικής δικαιοσύνης, των τελωνείων, της φορολογικής διοικησης,του δικαστικού σώματος και με στελέχη της τοπικής αυτοδιοικησης αλλά και της πολιτικής επιρροής σε όλα τα επίπεδα.
Οι πιέσεις διαφθοράς, οφείλονται τόσο λόγω της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας που αποτελεί σημείο διέλευσης λαθρίων τσιγάρων, ναρκωτικών ,παράνομων μεταναστών και εμπορίας ανθρώπων, όσο και λογω της υψηλής παράνομης οικονομικής δραστηριότητας.
Επίσης μία από τις βασικές εγκληματικές δραστηριότητες στην οποία παρατηρείται συχνή εμπλοκή αστυνομικών,κυρίως αποστρατων αξιωματικών, είναι η παροχή προστασίας-εκβίαση σε νυχτερινά μαγαζιά που
α)συνιστά μια από τις πλέον διαχρονικές και σταθερές παράνομες δραστηριότητες του εγχώριου Ο.Ε ,
β) πρόκειται για μια κερδοφόρα παράνομη δραστηριότητα που ελέγχεται κυρίως από ημεδαπούς και
γ)η λειτουργία της αγοράς αυτής, εξασφαλίζεται μέσα από τη συμμετοχή εκπροσώπων των διωκτικών μηχανισμών (Σταμούλη, 2019)
Το οπλοστάσιο κατά της διαφθοράς θα πρέπει να περιλαμβάνει κυβερνητικά μέτρα και πρωτοβουλίες πολιτών.Τα ΜΜΕ σεβόμενα τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα και ειδικότερα η ερευνητική δημοσιογραφία με την αποκάλυψη και τη στηλίτευση των παράνομων κυκλωμάτων μπορούν να προσφέρουν στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Σε πολιτικό -διαχειριστικό επίπεδο απαιτείται υψηλός βαθμός διαφάνειας και συναλλαγών (π.χ.έλεγχος των πηγών χρηματοδότησης των κομμάτων )και αυστηρός διοικητικός έλεγχος ιδιιαίτερα στα υψηλά κλιμάκια εξουσίας. Σε νομοθετικό επιπεδο απαιτείται η αναβάθμιση της νομοθεσίας και η συμπλήρωση των νομοθετικών κενών τόσο του ουσιαστικού όσο και του δικονομικού ποινικού δικαίου (Χλούπης, 2005).
Η μάχη κατά του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς απαιτεί τη συστράτευση του Κράτους και των πολιτών και οπωσδήποτε την καλή λειτουργία και τον συντονισμό του συνόλου της κρατικής μηχανής τόσο σε θεσμικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο και όπως γίνεται πλεον και διεθνώς αντιληπτό η αντιμετώπιση τους προκειμένου να έχει αποτελέσματα, πρεπει να είναι πολυκλαδική -πολυτομεακή.
Βιβλιογραφία
Λίβος, Ν. (2000). Οργανωμένο έγκλημα :Έννοια και δικονομικοί τρόποι αντιμετώπισης του. Πρακτικά του Ζ΄Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου με θέμα : «ΤΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ (σ. 54). Αθήνα: Σάκκουλας.
Gounev, P., & Bezlo, T. (2010). The study to examine the links between organised Crime and Corruption. Ανάκτηση από EXAMINING THE LINKS BETWEEN ORGANISED CRIME AND CORRUPTION, Center for the Study of Democracy: PDF
Ζαχαρής , Ε. (2005). Συγχρονες μορφές εγκληματικότητας. Ποινικά Χρονικά, σ. 481.
Καράμπελα, Λ. (2000). Η νομοθετική και νομολογιακή αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Πρακτικά του Ζ ΄Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου με θέμα : «ΤΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Αθήνα: Σάκκουλας.
Ράικος, Δ. (2005). Η δημόσια διοικηση απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς,. ΔιΔικ, σσ. 1-43.
Σταμούλη, Ε. (2019). Οργανωμένο έγκλημα, παράνομες αγορές και διαφθορά στην Ελλάδα. Στο Σ. Βιδάλη , Ν. Κουλούρης, & Χ. Παπαχαραλάμπους, Εγκλήματα των ισχυρών, Διαφθορά, Οικονομικό και Οργανωμένο έγκλημα. Ε.Α.Π.
Χλούπης, Γ. (2005). Διασυνοριακό & Υπερεθνικό Οργανωμένο Έγκλημα. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.