Αναγκαστική απαλλοτρίωση
H προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας αποτελεί θεμελιώδη συνταγματική επιταγή.
Το άρθρο 17 του Συντάγματος την κατοχυρώνει, ορίζει όμως παράλληλα τις
περιπτώσεις κατά τις οποίες τούτη κάμπτεται με αναγκαστική απαλλοτρίωσή της
προς όφελος του κοινωνικού συνόλου υπό την απαρέγκλιτη προϋπόθεση πλήρους
αποζημίωσης.
Απαλλοτρίωση αποτελεί πάσα αναγκαστική αφαίρεση ιδιωτικής ακινήτου
ιδιοκτησίας εκ μέρους του Κράτους ή άλλου δημοσίου φορέως χάριν δημοσίας
ωφελείας, η οποία έχει αποδειχθεί κατά τον προσήκοντα τρόπο, ως νόμος ορίζει,
αφού προηγηθεί η καταβολή πλήρους αποζημιώσεως, ανταποκρινομένης
στην αξία του απαλλοτριουμένου κατά τον χρόνον της συζητήσεως της υποθέσεως
στο δικαστήριο.
Αναγκαστική απαλλοτρίωση μπορεί να ενεργήσει μόνο το Δημόσιο ή ΝΠΔΔ.
Αναγκαστική απαλλοτρίωση μπορεί να γίνει όχι μόνο υπέρ του ιδίου του Δημοσίου
αλλά και υπέρ τρίτου νομικού προσώπου, ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου, ακόμα και
υπέρ ιδιώτη. Το Δημόσιο, το νομικό πρόσωπο ή ο ιδιώτης υπέρ του οποίου γίνεται η
απαλλοτρίωση, αποκτά κυριότητα πρωτότυπη, δηλαδή κυριότητα που δεν
στηρίζεται στο προϋφιστάμενο δικαίωμα κυριότητας του προσώπου κατά του
οποίου έγινε η απαλλοτρίωση.
Νομικό πλαίσιο
Σε συμπλήρωση & εξειδίκευση του περιεχομένου του άρθρου 17 του Συντάγματος
έχουν εκδοθεί και βρίσκονται σε ισχύ – διαρκώς τροποποιούμενοι – πολλοί Νόμοι.
Βασικότερος εξ αυτών είναι ο Ν. 2882/2001 δια του οποίου επιχειρήθηκε
κωδικοποίηση του δικαίου που διέπει την αναγκαστική απαλλοτρίωση της
ιδιοκτησίας.
Έτερο σημαντικό νομοθέτημα που διέπει την αναγκαστική απαλλοτρίωση
ιδιοκτησίας είναι η καθιερούμενη δια του Ν. 653/1977 συμμετοχή των παρόδιων
ιδιοκτητών στις δαπάνες εκτελέσεως έργων δημοσίου συμφέροντος λόγω
τεκμαιρόμενης ωφέλειας των ιδιοκτησιών τους από το προς εκτέλεση έργο για το
οποίο κηρύσσεται η απαλλοτρίωση, η λεγόμενη αυτοαποζημίωση.
Κήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης
Η αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου, καθώς και η σύσταση εμπράγματου
δικαιώματος σε βάρος αυτού για δημόσια ωφέλεια, εφόσον επιτρέπεται από το
νόμο, κηρύσσεται :
α. Με απόφαση του αρμοδίου Υπουργού, ανάλογα με το σκοπό της
απαλλοτρίωσης,
β. με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου για έργα αρμοδιότητας της οικείας
Περιφέρειας, πλην της περίπτωσης κατά την οποία η απαλλοτριούμενη έκταση
βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως και είναι μικρότερη των 15.000 τετραγωνικών
μέτρων για το σύνολο των απαιτήσεων του έργου σε χώρο, οπότε κηρύσσεται με
απόφαση του Περιφερειάρχη,
γ. με κοινή απόφαση του εποπτεύοντα Υπουργού και του Υπουργού Οικονομικών,
όταν κηρύσσεται υπέρ νομικού προσώπου είτε του Δημοσίου είτε ιδιωτικού ή η
δαπάνη της απαλλοτρίωσης βαρύνει τις πιστώσεις του Τακτικού Προϋπολογισμού.
Η απόφαση κήρυξης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ακινήτου δημοσιεύεται στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και θεωρείται ότι κηρύχθηκε από τη δημοσίευσή της.
Προσδιορισμός προσωρινής αποζημίωσης
Αυτοί που δύνανται να ζητήσουν δικαστικώς τον προσδιορισμό της αποζημίωσης,
είναι: α) ο υπόχρεος να καταβάλλει την αποζημίωση,
β) ο υπέρ ου κηρύχθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση και
γ) όποιος αξιώνει κυριότητα ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα στο απαλλοτριούμενο.
Αρμόδιο να προσδιορίσει προσωρινώς την αποζημίωση είναι το Μονομελές
Εφετείο, στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η απαλλοτριούμενη έκταση ή το
μεγαλύτερο μέρος αυτής.
Προσδιορισμός οριστικής αποζημίωσης
Αρμόδιο να προσδιορίσει οριστικά την αποζημίωση είναι το Εφετείο με τριμελή
σύνθεση στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η απαλλοτριούμενη έκταση ή το
μεγαλύτερο μέρος αυτής. Μέσα σε τριάντα ημέρες από την κοινοποίηση της
απόφασης του Μονομελούς Εφετείου για τον προσωρινό προσδιορισμό της
αποζημίωσης, κάθε ενδιαφερόμενος δικαιούται, και αν ακόμη δεν υπήρξε διάδικος
στη δίκη για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης, να ζητήσει τον
οριστικό προσδιορισμό αυτής.
Το γραφείο μας προσφέρει πλήρη δικαστική προστασία στους θιγόμενους
ιδιοκτήτες με σκοπό την αποδέσμευση και την πλήρη εκμετάλλευση της
ιδιοκτησίας τους.