Δικαστική διανομή -Δικαίωμα υψούν
Κατά το άρθρο 785 εδ. α΄ ΑΚ «Αν ένα δικαίωμα ανήκει σε περισσότερους από κοινού, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, υπάρχει ανάμεσά τους κοινωνία κατ’ ιδανικά μέρη». Αντικείμενο της κοινωνίας είναι δικαίωμα οποιουδήποτε είδους και όχι μόνον εμπράγματο δικαίωμα. Έτσι, αντικείμενο της κοινωνίας μπορεί να είναι το δικαίωμα σε προϊόντα διάνοιας, το δικαίωμα εκμίσθωσης πράγματος, αλλά και το δικαίωμα επέκτασης της οικοδομής (υψούν) (βλ. Ι. Κατράς, Δίκαιο οροφοκτησίας, εκδ. 2020, παρ. 37, σ. 689, Απ. Γεωργιάδη, ΕιδΕνοχΔ, ΙΙ,κεφ.34, αριθ. 8). Από τις συνδυασμένες διατάξεις των άρθρων 1, 2 παρ.1, 3, 4, 5, 8 παρ.1, 9 και 13 του Ν. 3741/1929, 1002 και 1117 ΑΚ, προκύπτει ότι το δικαίωμα επέκτασης της οικοδομής, είτε προς τα άνω με την προσθήκη νέων ορόφων, είτε προς τα κάτω με την ανόρυξη υπογείου ή προς τα πλάγια με την ανέγερση νέας πτέρυγας, είναι κατά την άποψη που θεωρεί ως ορθότερη το παρόν Δικαστήριο – ένα ιδιόρρυθμο δικαίωμα, το οποίο δεν είναι μελλοντικό ή προσδοκίας, ούτε τελεί υπό αίρεση, αλλά υφίσταται από την στιγμή, που δημιουργείται κατά το νόμο, δηλ. με τη συστατική της οροφοκτησίας πράξη, έχει αυτοτέλεια και λειτουργεί αυτόνομα στα πλαίσια της οροφοκτησίας, προέχει δε ο εμπράγματος χαρακτήρας του, καθόσον
α) του αναλογεί συγκεκριμένο ποσοστό συγκυριότητας επί του οικοπέδου, όπως και σε κάθε οριζόντια ιδιοκτησία,
β) αναφέρεται σε συγκεκριμένη υλοποίησή του σε συγκεκριμένες χωριστές ιδιοκτησίες εφόσον το επιτρέπει ο ισχύων στην περιοχή του ακινήτου συντελεστής δόμησης, αλλιώς περιορίζεται σε δικαίωμα συγκυριότητας επί του οικοπέδου,
γ) είναι μεταβιβάσιμο, δηλ. μπορεί να μεταβιβασθεί από τους συνιδιοκτήτες της οικοδομής εν όλω ή και εν μέρει σε έτερο συνιδιοκτήτη της οικοδομής ή και σε τρίτο (μη οροφοκτήτη) που από την ολοκλήρωση της μεταβίβασης αποκτά δικαίωμα συγκυριότητας επί του εδάφους,
δ) είναι κληρονομητό, κατασχετό και αντικείμενο εμπράγματης ασφάλειας,
ε) καταχωρίζεται ως αυτοτελές ιδιοκτησιακό αντικείμενο σε ιδιαίτερο κτηματολογικό φύλλο και δη ως αυτοτελής οριζόντια ιδιοκτησία με κτηματολογικές εγγραφές αναφορικά με την κυριότητα (άρθρο 11 του ν. 2664/1998) και
στ) υπόκειται σε Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝ.Φ.Ι.Α.) κατά το άρθρο 1 του ν. 4223/2013 και για το λόγο αυτό δηλώνεται ως αυτοτελές δικαίωμα επί ακινήτου στη δήλωση Ε9 και λαμβάνει δικό του Αριθμό Ταυτότητας Ακινήτου (Α.Τ.Α., βλ. ΔΕΔ 328/2018 δημ. στη ΝΟΜΟΣ).
Εφόσον δε κατά τα ανωτέρω, το δικαίωμα επέκτασης μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμβατικής διανομής, είναι αυτονόητο ότι μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο και δικαστικής διανομής (798 επ. του ΑΚ), με τη μορφή είτε της αυτούσιας είτε μη, αλλά και να συσταθεί τέτοιο με δικαστική απόφαση κατ’ άρθρο 480Α του ΚΠολΔ, κατά τα κατωτέρω λεπτομερώς αναφερόμενα, δηλ. με τη διανομή οικοπέδου μεθ’ οικοδομής με σύσταση οριζόντιας ιδιοκτησίας, καθώς το Δικαστήριο της διανομής δεν μπορεί να έχει λιγότερες εξουσίες από αυτές των ίδιων των κοινωνών (ΑΠ 94/2010 δημ. σε www.areiospagos.gr, ΑΠ 1052/1996, ΕφΘεσ 480/2021, ΕφΑθ 6387/2004, ΕφΑθ 3398/2000 όλες δημ. στη ΝΟΜΟΣ, Ι. Κατράς Δίκαιο Οροφοκτησίας εκδ. 2020 σε.688-689 και σε Αγωγές, Αιτήσεις και Ενστάσεις Ενοχικού Δικαίου Αστικού Κώδικα εκδ. 2018 σελ.1030–1032, Δ. Παπαστερίου Οριζόντια και Κάθετη Ιδιοκτησία στο Κτηματολογικό Δίκαιο εκδ. 2014 σελ. 290 αρ.364, Κ. Βασιλείου Οριζόντια Ιδιοκτησία και Κάθετη Ιδιοκτησία εκδ.2006 σελ. 557 επ., Αντιθ. ΑΠ 122/2022, ΑΠ 733/2010, ΕφΘεσ 2278/2019, ΕφΑθ 3699/2013, όλες δημ. στη ΝΟΜΟΣ).
Φύση δικαιώματος επέκτασης της οικοδομής (Υψούν)
Ως προς τη φύση του δικαιώματος επέκτασης μίας οικοδομής και τη δυνατότητά του να αποτελέσει αντικείμενο δικαστικής διανομής δεν υπάρχει ομοφωνία. Σύμφωνα με μία άποψη, δεν πρόκειται για αυτοτελές δικαίωμα κυριότητας αλλά εμφανίζεται ως συνέπεια του υφιστάμενου δικαιώματος συνιδιοκτησίας επί του εδάφους, δηλαδή ως δικαίωμα παρεπόμενο της συνιδιοκτησίας· κατ’ άλλη διατύπωση, το δικαίωμα επέκτασης είναι εξουσία που εμπεριέχεται στο δικαίωμα συνιδιοκτησίας που έχει ο δικαιούχος επί του εδάφους (βλ. Τσετσέκο, Οριζόντια και Κάθετη Ιδιοκτησία, Χωριστή Κυριότητα, 2002, σελ. 198, ΑΠ 122/2022 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 135/2009 ΕλλΔνη 2009/765, ΑΠ 1377/2004 ΕλλΔνη 2005/1469, ΜονΕφΔωδ 204/2019 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 2192/2010 ΕΔΠολ 2010/337, ΠολΠρΘεσ 19853/2013 ΕλλΔνη 2014/1117).
Στο πλαίσιο της άποψης αυτής, το δικαίωμα στην επέκταση της οικοδομής δεν μπορεί να αποτελέσει ούτε αντικείμενο δικαστικής διανομής, γιατί δεν πρόκειται για ενσώματο διανεμητέο αντικείμενο (βλ. Πίψου, Δικαστική διανομή, 2006, σελ. 290, ΕφΑιγ 34/2019 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 3699/2013 ΕλλΔνη 2014/456 με αντίθετες παρατηρήσεις Κατρά, ΜονΠρΑθ 2911/2023 ΤΝΠ Sakkoulas-Online). Σύμφωνα με παραλλαγή της άποψης αυτής, αποτελεί δικαίωμα προσδοκίας (εμπράγματου χαρακτήρα) που τελεί σε μεταβατικό στάδιο μέχρι την αποπεράτωση της ανέγερσης (βλ. Παπαστερίου, Οριζόντια και Κάθετη Ιδιοκτησία στο Κτηματολογικό Δίκαιο, 2014, § 7 αρ. 353).
Σύμφωνα με την αντίθετη άποψη, στην οποία προσχωρεί η απόφαση του Εφετείου, πρόκειται για ένα αυτοτελές μεταβιβαστό δικαίωμα (ΑΠ 232/2022 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1692/2013 ΕλλΔνη 2014/83) και, συνεπώς, μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο δικαστικής διανομής (ΑΠ 94/2010 ΕλλΔνη 2010/1027). Στα επιχειρήματα που παραθέτει η σχολιαζόμενη απόφαση υπέρ του αυτοτελούς χαρακτήρα του δικαιώματος επέκτασης, θα μπορούσε να προστεθεί και η πλήρης νομική προστασία που αυτό απολαύει (βλ. Περτσελάκη, Η διατάραξη της κυριότητας, 2022, σελ. 624)(.ΕΦΕΤΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 103/2023,ΑΡΜΕΝΟΠΟΥΛΟΣ,ΤΕΥΧΟΣ 8,2023)